- Drinking Water 2024 – Summary of the Chief Inspector’s report for drinking water in Wales - Welsh translation
- Rhagymadrodd
- Cyflenwadau dŵr a phrofion
- Cydymffurfio â safonau
- Dysgu o fethiannau cydymffurfio
- Dysgu o ddigwyddiadau
- Cysylltiadau defnyddwyr
- Iechyd asedau
- Cynllunio Diogelwch Dŵr ac Asesiad Risg
- Dwr crai
- Sylweddau poly a pherfflworoalkyl (PFAS)
- Rhaglen Archwilio wedi'i chwblhau gan yr Arolygiaeth.
- Argymhellion
- Gorfodi
- SEMD (Cyfarwyddyd Mesurau Diogelwch ac Argyfwng)
- NIS - Rheoliadau Systemau Rhwydwaith a Gwybodaeth
- Deunyddiau mewn cysylltiad â dŵr yfed (rheoliad 31)
- Cyhoeddiadau ymchwil
- Chwythwyr chwiban
- Gweithio gyda rhanddeiliaid
- Atodiad A – Nifer y profion a gynhaliwyd gan gwmnïau
- Atodiad B – Cydymffurfio â safonau
- Atodiad C – Methiannau a digwyddiadau cydymffurfio
Dysgu o ddigwyddiadau
Ffeithlun digwyddiadau ansawdd dŵr
Mae Ffigur 10 yn dangos y digwyddiadau â’r sgôr uchaf yn 2024. Mae nifer fach o’r asesiadau digwyddiadau hyn yn mynd rhagddynt, felly amcangyfrifir casgliadau’r asesiad.
Roedd y rhan fwyaf o’r digwyddiadau a hysbyswyd i’r Arolygiaeth yn 2024 yn fyr eu hyd, gyda 45 o’r 57 yn para llai na 72 awr. Roedd pedwar o’r digwyddiadau â’r sgôr uchaf wedi para mwy na 200 awr, sef mwy nag wyth diwrnod. Y digwyddiad â’r sgôr uchaf yn 2023 oedd digwyddiad clorad gwaith Penyball Dŵr Cymru, ac yna digwyddiad clorad arall yn ei waith Penycefn. Sgoriodd y rhain 12.294 ac 8.096 yn y drefn honno. Yn 2024, y digwyddiad â’r sgôr uchaf oedd digwyddiad blas ac arogl Saltney Hafren Dyfrdwy gyda sgôr o 240.065. Mae pum digwyddiad yn 2024 yn sgorio’n uwch na’r digwyddiad â’r sgôr uchaf yn 2023. Bydd y sgoriau uwch wedi’u hachosi gan un neu fwy o’r newidynnau ERI sy’n cynnwys y sgôr difrifoldeb, y sgôr asesu a’r effaith (y boblogaeth yr effeithir arni wedi’i lluosi â hyd y digwyddiad). Mae Ffigur 11 yn dangos ERI ar gyfer Cymru yn 2024.
Thema gyffredin yn 2024 oedd methiannau rhwydwaith gydag effaith gysylltiedig colli cyflenwad a/neu newid lliw ar ddefnyddwyr. Yn ardal Dŵr Cymru, er mwyn lleihau effaith colli cyflenwad, mae’r cwmni’n defnyddio cyflenwadau amgen yn gyffredin ar ffurf tanceri, i drwytho i’r rhwydwaith neu i lenwi cronfeydd dŵr gwasanaeth. Mae’r gweithgareddau hyn wedi denu argymhellion ynghylch gofynion samplu, yn enwedig bod rhaid samplu tanceri yn y man y maent yn gollwng i’r rhwydwaith.
Tabl 7. 10 digwyddiad â’r sgôr uchaf wedi’u hysbysu yn 2024
| Company | Event name | Cause of event | Final event assessment | ERI score |
|---|---|---|---|---|
| HDC | Saltney Taste & Odour | Treatment failure upstream of final disinfection | 4 | 240.065 |
| DWR | Talybont WTW Taste and Odour | Raw water deterioration | 4 | 94.471 |
| DWR | Tynywaun WTW Turbidity | Structural failure – Treatment works | 4 | 57.096 |
| DWR | Glascoed Taste and Odour | Raw water deterioration | 3 | 16.664 |
| HDC | Newtown Lead Do Not Drink | Company communication pipe problem | 4 | 15.03 |
| DWR | Llanrumney Burst Main | Mains problem/ damage – Mains – Burst | 3 | 5.972 |
| DWR | Gilfach Fargoed Loss of Supply | Mains problem/ damage – Mains – Burst | 4 | 4.599 |
| DWR | Rhydlafar Burst Main | Mains problem/ damage – Mains – Burst | 4 | 2.737 |
| DWR | Abergavenny 3rd Party Damage | Mains problem/ damage – Mains – Damage by Third Party/Unknown | 4 | 2.5 |
| DWR | Pengarnddu Old SRV | Animacules | 1 | 2.09 |
Colli Cyflenwad Gilfach Fargoed
Digwyddodd digwyddiad colli cyflenwad ar raddfa fawr yn dilyn byrst ar brif bibell fewnfa cronfa wasanaeth Gilfach Fargoed sy’n gwasanaethu ardal Treharris yn Ne Cymru. Roedd contractwyr y cwmni’n gweithio yn yr ardal ar y pryd i ddatgelu rhan o’r rhwydwaith dŵr gwastraff lleol. Yn ystod y cloddio hwn, difrodwyd y brif bibell haearn bwrw 24 modfedd sy’n bwydo cronfa wasanaeth Gilfach Fargoed, gan arwain at golled cyflenwad i lawr yr afon (Delwedd 6). Roedd 373 o golledion cyflenwad a 105 o gysylltiadau afliwio cysylltiedig. Atgyweiriodd y cwmni’r brif bibell a chynhaliodd samplu arolwg, modelu hydrolig, ail-barthu, cyflenwad amgen a gweithrediadau fflysio i fonitro a lliniaru’r effaith ar ddefnyddwyr. Mae’r digwyddiad yn tynnu sylw at bwysigrwydd deall a lliniaru’r risgiau a achosir gan gloddiadau wedi’u cynllunio i seilwaith cyflenwi tanddaearol hanfodol. Mae hefyd yn gwasanaethu i ddangos pwysigrwydd goruchwylio ac archwilio contractwyr i roi sicrwydd o gydymffurfiaeth â phrosesau lliniaru risg ansawdd dŵr a digonolrwydd diffiniedig yn ystod y gwaith.
Delwedd 6 – Prif bibell haearn bwrw 24 modfedd wedi torri
Blas ac Arogl Glascoed
Digwyddodd problem blas ac arogl ym mis Mai 2024 a oedd yn gysylltiedig â threiddiad 2-methyl isoborneol (MIB) yng ngwaith Glascoed. Nid oes unrhyw amsugnwyr carbon wedi’i actifadu gronynnog (GAC) pwrpasol ar y safle, ond mae’r cyfrwng hwn wedi’i ymgorffori yn system CoCoDAFF y safle. Cychwynnodd y cwmni fentrau dosio carbon wedi’i actifadu â phowdr ac ailgyflunio dŵr crai a dŵr wedi’i drin i ddileu a/neu wanhau crynodiadau MIB a fflysio i liniaru’r effaith ar ddefnyddwyr. Derbyniwyd cyfanswm o 14 o gysylltiadau defnyddwyr mewn perthynas â’r digwyddiad. Adolygwyd y sbardunau crynodiad blas ac arogl ar gyfer ymyriadau gweithredol ac ymchwiliad yn dilyn canfyddiadau mewn gwahanol bwyntiau proses gan y cwmni a chrëwyd cynllun gweithredu newydd penodol i’r safle. Nodwyd y gostyngiad yn effeithlonrwydd dileu blas ac arogl trwy orlwytho’r carbon wedi’i actifadu gronynnog o fewn system CoCoDAFF y safle gyda chlystyru ceulydd fel ffactor sy’n cyfrannu. Mae darparu dosio asid i hwyluso gostyngiad yn y dos ceulydd wedi’i gynllunio i fynd i’r afael â hyn. Mae’r digwyddiad yn tynnu sylw at bwysigrwydd darparu a rheoli capasiti trin cyfansoddion blas ac arogl. Mae hefyd yn dangos y gofyniad i ymyrryd gyda chamau gweithredol priodol, megis cychwyn dosio PAC, cyn gynted â phosibl yn dilyn canfod cysylltiadau blas ac arogl a/neu gynnydd mewn crynodiad cyfansoddion.
Byrst ym mhrif bibell Rhydlafar
Arweiniodd byrst mewn prif bibell haearn bwrw 18 modfedd ar allfa cronfa wasanaeth Radyr yng Nghaerdydd, a oedd yn gysylltiedig â difrod a achoswyd gan symudiad tir ar ôl glaw trwm, at golli cyflenwad a newid lliw gan effeithio ar 4,723 o eiddo defnyddwyr ar 18 Hydref 2024. Cynhaliwyd gweithrediadau ail-barthu a chyflenwi amgen i adfer cyflenwadau. Canfuwyd metelau uchel mewn sawl sampl arolwg gan gynnwys pwynt llenwi tancer a saith sampl a gymerwyd o danceri gweithredol a dynnwyd allan o wasanaeth mewn ymateb. Anogir cwmnïau i gyfeirio at ofynion rheoliad 6 ac ystyried effaith gweithrediadau o’r fath ar ansawdd dŵr y tancer a’r rhwydwaith lleol i fyny/i lawr yr afon ym mhwyntiau llenwi a thrwytho’r tanceri.
Y Barri – Peidiwch ag Yfed
Ym mis Chwefror 2024, adroddodd cyswllt defnyddiwr o Ganolfan Hamdden y Barri am arogl cemegol cryf ac adroddiadau am salwch gan ddefnyddwyr. Mewn ymateb, cyhoeddodd y cwmni gyngor rhagofalus i beidio ag yfed ar ddiwrnod y ddealltwriaeth. Yn ystod ymchwiliad yn ystod archwiliad Rheoliadau Cyflenwad Dŵr (Ffitiadau Dŵr) 1999 (archwiliad ffitiadau) ar yr un diwrnod ac arolygon samplu dilynol, nodwyd halogiad ag atalyddion cyrydiad trwy gysylltiad croes â system wresogi’r safle. Cyhoeddodd y cwmni hysbysiad adran 75 Deddf Diwydiant Dŵr 1991 (y Ddeddf) i unioni’r diffygion plymio cyn ail-samplu a diddymu’r hysbysiad peidio ag yfed. Atgoffir cwmnïau o’u dyletswydd o dan reoliad 21 i gymryd camau ymchwilio a gorfodi, lle bo’n briodol, i atal torri rheolau ffitiadau dŵr rhag digwydd eto sydd wedi arwain at gyflenwi dŵr afiach o fewn adeilad cyhoeddus. Mae hyn yn cynnwys torri rheolau ffitiadau dŵr eto yn yr eiddo dan sylw yn ogystal ag mewn adeiladau eraill lle mae gwaith wedi’i wneud neu y gellid ei wneud, er enghraifft lle mae contractwr trydydd parti yn gyfrifol am waith plymio ar draws sawl adeilad cyhoeddus. Dylid cofnodi pob achos o droseddau, ymchwiliadau i droseddau a gwneud penderfyniadau ynghylch dilyn erlyniad neu beidio yn systemau’r cwmni.
Afloywder Tynywaun
Ar ddiwedd mis Tachwedd 2024, profodd cymoedd De Cymru gyfnod sylweddol o law yn ystod Storm Bert gyda chyfwerth â mis o law yn disgyn yn Nhreherbert o fewn cyfnod o 48 awr rhwng 22 a 24 Tachwedd 2024. Cofnododd y mesurydd glaw yng ngwaith Tynywaun, sy’n bwydo ardal Treherbert, 172 mm o law yn ystod y cyfnod hwn. Yn ystod noson 23 Tachwedd 2024, dechreuodd afloywder dŵr terfynol Tynywaun godi ac yna rhagori ar 1 NTU tra bod yr holl dueddiadau ansawdd dŵr i fyny’r afon yn foddhaol. Roedd y safle’n rhedeg ar gapasiti cam diheintio is oherwydd bod adran o’r tanc cyswllt dosbarthu allan o gyflenwad i’w archwilio ar y pryd. Nododd y gweithredwyr ollyngiad i adran y tanc cyswllt byw trwy gymal wedi’i ddifrodi a gwnaed penderfyniad i gyhoeddi hysbysiadau berwi dŵr i 28,525 o ddefnyddwyr yn y parth i lawr yr afon. Profodd arolygon sampl dilynol yn foddhaol o ran cydymffurfiaeth microbiolegol, gan gynnwys samplu Cryptosporidium o’r gwaith i eiddo defnyddwyr. Er bod cyfathrebiadau electronig wedi’u gwneud yn amserol, roedd cyfyngiadau amser gwaith y cwmni cludo nwyddau a gontractiwyd yn golygu bod yr hysbysiadau berwi dŵr wedi’u danfon at ddefnyddwyr ddau i dri diwrnod ar ôl i’r penderfyniad hwn gael ei wneud. Parhaodd y cyngor hwn nes bod gwaith adfer wedi’i gwblhau ar adran y tanc cyswllt allan o gyflenwad, ei fod wedi’i ddychwelyd i’r cyflenwad a bod canlyniadau sampl boddhaol parhaus wedi’u cael. Ni chynhwysodd y cwmni ddadansoddiadau ar gyfer rhai paramedrau atodlen 1 megis hydrocarbonau a phlaladdwyr mewn samplu arolwg yn seiliedig ar asesiad risg digwyddiad dalgylch. Lle mae amheuaeth neu gadarnhad bod dŵr wyneb yn mynd i mewn i strwythurau dal dŵr wedi’i drin, anogir cwmnïau i wirio unrhyw asesiadau risg cysylltiedig ar gyfer paramedrau atodlen 1 trwy samplu adweithiol priodol. Mae’r digwyddiad hwn hefyd yn tynnu sylw at bwysigrwydd cynllunio wrth gefn gofalus i lywio ymyriadau amserol rhag ofn methiant asedau prosesau diheintio annibynnol. Mae hefyd yn dangos pwysigrwydd gweithgaredd archwilio a chynnal a chadw rheolaidd i sicrhau cyfanrwydd asedau diheintio a dal dŵr wedi’i drin.
Hysbysiadau berwi dŵr y Fenni
Yn ystod ymateb ymchwiliol i gyswllt ansawdd dŵr defnyddwyr o ardal Pwll Glo Fforest ger y Fenni, dangosodd samplau adweithiol o eiddo lleol halogiad microbiolegol eang. Cyhoeddwyd cyfres o hysbysiadau berwi dŵr mewn ymateb i’r canlyniadau hyn. Nodwyd cymysgedd o drefniadau cyflenwi gydag eiddo’n amrywiol ar gyflenwadau preifat pwrpasol, cyfuniad o gyflenwadau cyhoeddus a phreifat (byw a datgysylltiedig) a chyflenwad cyhoeddus yn unig. Roedd yr eiddo ar gyflenwad cyhoeddus yn cael eu bwydo o brif bibell allfa dwll mawr hanesyddol ar gyfer gwaith i fyny’r afon a oedd wedi’i ddadgomisiynu yn 2003. Roedd llif, trosiant, clorin rhydd a phwysau yn yr ardal o’r cyflenwad llif sydd bellach wedi’i wrthdroi, yn isel. Roedd y gweithfeydd a ddadgomisiynwyd i fyny’r afon wedi’u hynysu trwy falfio yn 2003, ond gadawyd rhan lonydd 1.4 km gysylltiedig o’r brif bibell ar uchder uwch na’r eiddo dan sylw, gan greu’r potensial ar gyfer cynyddu pwysedd. Nodwyd gollyngiadau ar y brif bibell lonydd hon a gosodwyd bwlch aer yn union i lawr yr afon o’r eiddo olaf ar y system i ynysu’r rhan hon o’r brif bibell oddi wrth y cyflenwad yn ystod yr ymateb i’r digwyddiad hwn. Nid yw’r cwmni wedi gallu profi achos pendant dros y digwyddiad ac mae wedi cymryd camau i wella trosiant y rhwydwaith lleol a chlorin rhydd. Mae’r ymchwiliad i’r digwyddiad hwn yn dangos pwysigrwydd cynllunio datgomisiynu asedau cyflenwi i sicrhau nad yw risgiau i ansawdd dŵr y rhwydwaith lleol yn cael eu cyflwyno.
Blas ac arogl Saltney
Yn dilyn digwyddiad halogiad ar lednant o Afon Dyfrdwy, torrodd y cyfansoddyn 2-isopropyl-3-methoxypyrazine drwy’r driniaeth yng ngwaith derbyn Hafren Trent. Arweiniodd hyn at ddigwyddiad blas ac arogl i lawr yr afon ym mharthau ansawdd dŵr Cymru a Lloegr yng Nghaer. Cyrhaeddwyd y sbardun adrodd digwyddiad cyswllt defnyddwyr ar gyfer ardal gysylltiedig yn hydrolig ym mharthau ansawdd dŵr Hafren Dyfrdwy a Hafren Trent i fyny’r afon, ond codwyd hysbysiad o ddigwyddiad i’r awdurdodau perthnasol ar gyfer ardal Hafren Trent yn unig. Arweiniodd y toriad hwn o ofynion rheoliad 35(6) at gyhoeddi llythyr rhybudd i’r cwmni i atal ailadrodd. Atgoffir cwmnïau, er mwyn cydymffurfio â gofynion rheoliad 35, y dylid adrodd i’r awdurdodau perthnasol am ddigwyddiadau ansawdd dŵr sy’n digwydd, neu sy’n debygol o ddigwydd, ar ddwy ochr ffin cyflenwad swmp. Dylid manylu ar y cysylltiad â’r digwyddiad i fyny’r afon hefyd yn nhestun hysbysu’r digwyddiad ar gyfer yr ardal a gyflenwir yn swmp. Mae rhagor o fanylion am y digwyddiad hwn a effeithiodd ar dri chwmni dŵr yn adran blas ac arogl yr adroddiad hwn.
Plwm y Drenewydd
Ar 12 Ebrill 2024, cymerodd Hafren Dyfrdwy sampl ymchwiliol plwm mewn tap defnyddiwr, gyda chanlyniadau cyn ac ar ôl fflysio o 688 µg/L a 20.21 µg/L, yn y drefn honno. Gan fod y canlyniadau ar ôl fflysio uwchlaw 10 µg/L, ymatebodd y cwmni drwy roi cyngor peidio ag yfed i bedwar eiddo ar gyflenwad a rennir tra bod y gwasanaethau plwm ar ddwy ochr ffin yr eiddo wedi’u disodli a chymerwyd ail-samplau boddhaol.
Fodd bynnag, roedd y cwmni wedi samplu’r eiddo hwn o’r blaen ym mis Gorffennaf ac Awst 2022, ar gais y defnyddiwr. Ym mis Awst 2022, roedd y canlyniad plwm cyn fflysio yn 4,885 µg/L, bron i bum cant gwaith yn fwy na’r safon plwm o 10 µg/L. Roedd aliquot wedi’i hidlo o’r sampl hon, a’r canlyniad fflysio ill dau islaw 10 µg/L. Cyhoeddwyd cyngor fflysio mewn ymateb gydag un llythyr i bob eiddo ar y cyflenwad a rennir; ni chafodd eiddo eu samplu eto na derbyn ymchwiliad i bibell gyflenwi tan fis Ebrill 2024. Ar ben hynny, yn ystod yr ymchwiliad canfuwyd bod y parth ansawdd dŵr lle’r oedd yr eiddo hyn wedi’u lleoli wedi’i ail-barthu i gyflenwad nad oedd wedi derbyn ddosio ffosffad. Rhestrwyd dosio ffosffad fel mesur rheoli ar gyfer plwm yn asesiad risg y cwmni. Roedd yr ail-barthu hwn wedi digwydd cyn y samplu yn 2022 ac ni chafodd ei wrthdroi tan fis Tachwedd 2023 ac roedd yn cynrychioli cyfnod sylweddol pan oedd y rheolaeth hon yn absennol. Atgoffir cwmnïau y dylid mesur crynodiadau plwm fel cyfanswm y plwm. Anfonwyd llythyr rhybuddio at y cwmni gyda sancsiynau pellach yn cael eu hystyried rhag ofn y bydd digwyddiadau o’r natur hon yn digwydd dro ar ôl tro.
Llanrhymni
Ym mis Chwefror 2024, bu byrst mewn prif bibell ddŵr 15 modfedd Dŵr Cymru a oedd yn cyflenwi sawl ardal yng Nghaerdydd. I ddechrau, collwyd cyflenwad i dros 10,000 o eiddo, fodd bynnag, llwyddodd y cwmni i adfer neu gynnal cyflenwad pibellau i 4,095 o’r eiddo hyn trwy ail-barthu ac i 1,187 o eiddo pellach trwy ddefnyddio tanceri. Defnyddiwyd dau dancer ar bymtheg yn ystod y digwyddiad, a nodwyd problemau gyda chydymffurfiaeth y cwmni â rheoliad 6, gyda dau dancer symudol heb eu samplu ar ddechrau’r dosbarthu ac yn hytrach yn cael eu samplu’r diwrnod canlynol, gydag un o’r samplau hyn yn torri’r crynodiad rhagnodedig ar gyfer haearn. Lleolwyd y pwynt byrstio o fewn pum metr i gwrs dŵr, atgyweiriwyd ac ail-lenwyd y brif bibell. Derbyniodd y cwmni 12 galwad ynghylch ansawdd dŵr dros ddau ddiwrnod, a nododd saith ohonynt ddŵr wedi’i afliwio. Derbyniodd y cwmni hefyd 146 o gysylltiadau yn nodi nad oedd dŵr yno.
Difrod trydydd parti yn y Fenni
Ym mis Ebrill 2024, achoswyd difrod sylweddol i falf aer ar brif bibell ddŵr pwysedd uchel 12 modfedd oedd yn bwydo tref y Fenni gan offer aredig amaethyddol a oedd yn cael ei ddefnyddio mewn cae ger y dref. Torrwyd pibellwaith y falf aer wrth y cysylltiad T â’r brif bibell ddŵr gan achosi methiant trychinebus (Delweddau 7 ac 8). Arweiniodd hyn at golled sylweddol mewn cyflenwad a digwyddiad newid lliw ar draws ardal y Fenni i lawr yr afon. Ynysodd ac atgyweiriodd y cwmni’r asedau a ddifrodwyd, darparodd gyflenwadau amgen a chynhaliodd samplu arolwg i fonitro a lliniaru’r effaith ar ddefnyddwyr. Arweiniodd effaith sgwrio’r digwyddiad ar y rhwydwaith lleol at godiadau byrhoedlog mewn manganîs mewn asedau ac eiddo i lawr yr afon. Mae gan y cwmni hysbysiad rheoliad 28(4) ar waith yng ngwaith Talybont i fyny’r afon i wella tynnu manganîs ac mae ganddo raglenni fflysio rhwydwaith ar gyfer tynnu gwaddod. Mae rhaglen gyflyru prif bibell ddŵr Talybont hefyd wedi’i chynllunio ar ôl cwblhau gwelliannau tynnu manganîs yn y gweithfeydd. Mae’r cynnydd hwn mewn manganîs yn tynnu sylw at bwysigrwydd gweld risgiau i ansawdd dŵr o ran y system gyflenwi gyfan, o’r dalgylch i’r defnyddiwr, er mwyn galluogi ymyriadau gwybodus mewn mannau critigol i wneud y mwyaf o’r budd. Ni chafodd y falf aer dan sylw ei dosbarthu fel falf gritigol ac felly nid oedd yn destun archwiliadau arferol. Anogir cwmnïau i sicrhau bod archwiliadau, gwasanaethu, asesu risg a chamau lliniaru sy’n ymwneud â falfiau aer, gan gynnwys asesu’r risg o ddifrod posibl a achosir gan drydydd partïon, ar brif bibellau dŵr critigol fel hyn yn cael eu cwblhau’n rheolaidd.
Delwedd 7 ac 8 – Falf aer wedi’i difrodi wedi’i lleoli mewn cae
Hen Gronfa Ddŵr Gwasanaeth Pengarnddu
Mae hen gronfa ddŵr wasanaeth Pengarnddu Dŵr Cymru yn danc un adran, a adeiladwyd ym 1915 ac mae’n ased hanfodol i gyflenwi dŵr i ardal Merthyr Tudful. Yn wreiddiol, tanc agored ydoedd, ond ychwanegwyd to tua 40-50 mlynedd yn ôl. Nid oes unrhyw gofnod bod y tanc hwn erioed wedi cael ei ddraenio a’i archwilio ac nid yw’r cwmni wedi gallu tynnu’r tanc o’r cyflenwad i gwblhau’r gwaith hwn, gan y byddai hyn yn effeithio ar gyflenwadau i lawr yr afon. Adroddwyd am dorriadau colifform sengl yn y gronfa ddŵr wasanaeth hon ym mis Rhagfyr 2021 a mis Tachwedd 2023, ac ni chafodd y ddau ohonynt eu hymchwilio’n llawn gan na ellid ynysu’r tanc na’i archwilio’n fewnol. Yn 2018, cyflwynodd yr Arolygiaeth hysbysiad (DWR-2018-00002) i’r cwmni i adeiladu cronfa ddŵr wasanaeth newydd i gyflenwi ardal Merthyr Tudful, a chwblhawyd y gwaith hwn yn 2023. Yn 2022, cyflwynodd yr Arolygiaeth hysbysiad (DWR-2021-00002) i archwilio pob cronfa ddŵr a thanc gwasanaeth nad oeddent wedi’u harchwilio yn y 10 mlynedd blaenorol, ac roedd hyn yn cynnwys hen gronfa ddŵr wasanaeth Pengarnddu. Ym mis Medi 2023, daethpwyd â’r gronfa ddŵr wasanaeth newydd, Pengarnddu rhif 3, i gomisiwn, gan ganiatáu i waith ddechrau ar hen gronfa ddŵr wasanaeth Pengarnddu fel y gellid ei thynnu o’r cyflenwad heb effeithio ar ddefnyddwyr. Tynnwyd y tanc o’r cyflenwad yn llwyddiannus ym mis Mehefin 2024, cafodd ei ddraenio a chynhaliwyd archwiliad mewnol llawn. Wrth gwblhau’r archwiliad mewnol, nodwyd llawer iawn o falurion ar lawr y tanc (Delweddau 9, 10, 11 a 12), a phan gafodd ei archwilio, darganfuwyd gweddillion ysgerbydol anifail wedi’u hymgorffori yn y gwaddod hwn
Delweddau 9, 10, 11 a 12 – Lluniau o falurion a welwyd ar waelod hen gronfa ddŵr gwasanaeth Pengarnddu
Felly, adroddwyd hyn i’r Arolygiaeth fel digwyddiad ansawdd dŵr. Gan fod y tanc eisoes wedi’i ynysu, roedd unrhyw risg a oedd yn peri i’r cyhoedd eisoes wedi’i dileu ar y pwynt hwnnw. Dadansoddwyd y gweddillion yn y labordy a chanfuwyd mai ci domestig ydoedd. O gyflwr y gweddillion hyn, credwyd eu bod wedi bod yno am gyfnod hir (Delweddau 13 a 14).
Images 13 and 14 Skeletal remains of a dog
Oherwydd y gwaith adfer helaeth sydd ei angen i ddod â’r tanc hwn i safon foddhaol, mae’r gwaith hwn yn dal i fynd rhagddo, ac mae’r ased hwn yn parhau i fod allan o gyflenwad.
Mae’r achos hwn yn tynnu sylw at bwysigrwydd archwilio a chynnal a chadw cronfeydd dŵr a thanciau gwasanaeth yn rheolaidd, gan gynnwys cynnal y gallu i dynnu’r asedau hyn o’r cyflenwad pan fo angen. Dylai cwmnïau adolygu eu trefniadau cyflenwi yn rheolaidd i sicrhau bod newidiadau i’r galw yn cael eu hystyried yn eu hasesiadau risg ac wrth gynllunio ar gyfer arolygiadau.
Treforys
Ym mis Mehefin 2024, adroddodd defnyddiwr Dŵr Cymru am flas ac arogl “carthion” a “ffiaidd” yn eu cyflenwad. Aeth arolygydd cwmni i’r eiddo’r un diwrnod a sylwi ar arogl, ond ni wnaeth ei ddisgrifio fel “carthion”; ni chynhaliwyd cysylltiad â gwyddonydd ansawdd dŵr ac ni chyhoeddwyd cyngor cyfyngu defnydd rhagofalus ar yr adeg hon. Cymerwyd samplau y diwrnod canlynol gyda chanlyniadau’n dangos bod Clostridium perfringens tybiedig yn bresennol, a chyhoeddwyd rhybudd peidio ag yfed, ddau ddiwrnod ar ôl yr alwad gychwynnol. Canfu archwiliad dilynol o ffitiadau dŵr y cwmni wiwer farw yn nhanc dŵr poeth heb ei orchuddio’r defnyddiwr (Delwedd 15), ac ar yr adeg hon cyhoeddwyd rhybudd peidio â defnyddio a arhosodd yn ei le nes bod y gwaith adfer wedi’i gwblhau.
Delwedd 15 – Gwiwer mewn tanc dŵr poeth
Yn yr achos hwn, collwyd y cyfle i gyfyngu ar ddefnydd i’r defnyddwyr ar y diwrnod cyntaf. Mewn ymateb, diweddarodd y cwmni weithdrefnau i sicrhau y byddai angen i arolygwyr a oedd yn nodi arogleuon annormal mewn tapiau defnyddwyr (ond heb gadarnhau’r disgrifiad o’r garthffosiaeth) drafod eu harsylwadau gyda gwyddonydd ansawdd dŵr i benderfynu a ddylid cyhoeddi cyfyngiad rhagofalus ar ddefnydd tra bod yr ymchwiliad yn mynd rhagddo.
Yn 2024, adroddodd Dŵr Cymru am ddau ddigwyddiad gydag achos sylfaenol a benderfynwyd fel defnyddwyr yn cysylltu cyflenwadau dŵr preifat yn gorfforol â’r prif gyflenwad yn eu hadeiladau. Yn y ddau achos, arweiniodd pwysedd uwch yn y cyflenwad dŵr preifat ynghyd ag absenoldeb amddiffyniad ôl-lif at halogiad lleol yn y prif rwydwaith cyhoeddus. Datgelwyd y troseddau hyn fel rhan o arolygiadau ffitiadau dŵr adweithiol y cwmni, ac yn dilyn yr arolygiadau hyn hysbysodd y cwmni’r awdurdod lleol fel rheoleiddwyr cyflenwadau dŵr preifat.
Llanelwy – Peidiwch ag Yfed
Ym mis Medi 2024, cysylltodd defnyddiwr yn Llanelwy, Sir Ddinbych, â Dŵr Cymru i roi gwybod am arogl tebyg i betrol yn eu dŵr yfed. Cynhaliwyd ymchwiliad gan y cwmni a nododd grynodiadau uchel o gyfansoddion hydrocarbon, sy’n dynodi halogiad hydrocarbon aromatig polysyclig (PAH) yn y cyflenwad i’r eiddo oedd yn cwyno ac un eiddo cyfagos. Roedd y cyflenwad o eiddo cyfagos eraill ar yr un brif bibell yn foddhaol.
Mae halogiad PAH yn y cyflenwad dŵr yn brin, a phan fydd yn digwydd, fel arfer fe’i canfyddir ei fod yn cael ei achosi gan leinin col-tar prif bibellau dŵr haearn, ynghyd â llif isel iawn. Yn yr achos hwn fodd bynnag, nodwyd bod y ffynhonnell yn debygol o fod o bolyn telegraff wedi’i drin a leolir yng nghyffiniau’r pibellau cyflenwi i’r ddau eiddo yr effeithiwyd arnynt a thrawstiau rheilffordd wedi’u trin yn yr un modd a ddefnyddir mewn planwyr ar ymyl y glaswellt y tu allan i’r ddau eiddo. Cadarnhaodd samplau pridd o amgylch y ffynonellau hyn halogiad â chyfansoddion PAH tebyg (Delweddau 16 a 17). Roedd darn bach o bibell gyswllt plastig glas yn cysylltu’r eiddo â’r brif bibell yn rhedeg ger polyn y telegraff ac o dan y planwyr, ac mae hon bellach wedi’i disodli. Canfuwyd bod gweddill y bibell gyflenwi wedi’i gwneud o bibell rwystr. Yn ystod yr ymchwiliad, rhoddwyd hysbysiad cyfyngu defnydd i’r ddau eiddo nes bod y rhan o’r bibell blastig wedi’i disodli, a bod samplau boddhaol wedi’u cael.
Delwedd 16 – Cloddio pibell gyswllt (mewn dwythell cebl las) a phrif bibell
Delwedd 17 – Planwyr gyda chyffiniau trawst yn yr ymyl glaswellt y tu allan i’r eiddo yr effeithir arnynt
Roedd y cwmni wedi derbyn cwyn debyg yn flaenorol yn 2020 o’r un eiddo, fodd bynnag, ni wnaeth yr ymchwiliad a gynhaliwyd ar y pryd nodi’r achos yn gywir a chaewyd yr ymchwiliad yn gynamserol, gan adael y defnyddiwr mewn perygl o yfed dŵr afiach. Ers hynny, mae’r cwmni wedi derbyn ymrwymiad gan yr Arolygiaeth, ar gyfer Ymchwiliadau rheoliad 18 (DWR 2022-00002), ac yn dilyn hyn, hysbysiad rheoliad 28(4) (DWR 2024-00007), hefyd ar gyfer ymchwiliadau rheoliad 18. Mae’r weithdrefn ar gyfer ymchwilio i gwynion am flas ac arogl naws petrol wedi’i hadolygu a’i diweddaru, felly roedd yr ymchwiliad yn 2024 yn llawer mwy cynhwysfawr a chadarn, gan ganiatáu i’r cwmni nodi a datrys y mater i’r defnyddwyr.