Skip to main content
Search

Cyhoeddiadau ymchwil

Mae’r prosiectau ymchwil canlynol wedi cael eu cyhoeddi drwy gydol 2024. 

Systemau ailgylchu dŵr pibell ddeuol a risgiau i ansawdd dŵr Cyhoeddwyd 20 Chwefror 2024 Cyf: DWI 70/2/346.

Mae’r adroddiad hwn yn cynnwys allbynnau astudiaeth a gynhaliwyd ar ran Defra a’r Arolygiaeth i gasglu gwybodaeth gyfredol am systemau ailgylchu dŵr pibell ddeuol ar lefelau cenedlaethol a rhyngwladol. Nod yr ymchwil hwn yw adolygu’r risgiau cyfredol o systemau o’r fath ac addasrwydd rheoliadau Cymru a Lloegr i reoli’r risgiau hyn a systemau sy’n esblygu.

Canfu’r prosiect ymchwil fod llawer o systemau pibell ddeuol ar raddfa fawr yn y DU naill ai wedi cael eu rhoi o’r neilltu neu heb ddod yn weithredol erioed. Mae’r rhesymau dros hyn yn aneglur, ond mae profiad rhyngwladol yn awgrymu bod cost, cynnal a chadw, a chefnogaeth gyhoeddus anghyson i ailgylchu yn ffactorau.

Mae’r ymchwil yn awgrymu rhai camau gweithredu ar gyfer gwerthuso pellach, i leihau’r risgiau a galluogi ehangu systemau pibellau deuol a chynlluniau ailgylchu dŵr yn ddiogel, gan gynnwys:

  • Rheoliadau ar wahân ar gyfer cyflenwadau deuol a rheoliadau dŵr yfed, er mwyn darparu fframwaith llywodraethu cydlynol ar gyfer cynlluniau ailgylchu.
  • Mathau cynhwysfawr o gynlluniau pibellau deuol (o ran dŵr ffynhonnell a defnyddiau terfynol).
  • Targedau ar gyfer ansawdd dŵr yn seiliedig ar y dŵr ffynhonnell a’r defnydd arfaethedig.
  • Un ffynhonnell o ganllawiau wedi’u diweddaru ar gyfer dylunwyr, gosodwyr a gweithredwyr cynlluniau.

Mae’r prosiect ymchwil wedi tynnu sylw at gyfleoedd i ddatrys gwahaniaethau mewn canllawiau rhwng rheoleiddwyr a deddfwyr. Ar hyn o bryd, nid yw deddfwriaeth ansawdd dŵr yfed yn gwahaniaethu rhwng dŵr ar gyfer ymolchi neu yfed a dŵr at ddibenion domestig eraill (megis fflysio toiledau). Ar hyn o bryd, rhaid i bob dŵr a ddefnyddir at ddibenion domestig fod yn iach (h.y. o safon dŵr yfed) yn unol â’r ddeddfwriaeth ansawdd dŵr berthnasol.

Effaith a dyfodol y model rheoleiddio a’r fframwaith deddfwriaethol sy’n ymwneud â chyflenwadau dŵr preifat yng Nghymru a Lloegr Cyhoeddwyd 15 Mai 2024 Cyf: DWI 70/2/352. 

Comisiynodd yr Arolygiaeth ymchwil ar y fframwaith rheoleiddio a rheoleiddio cyflenwadau dŵr preifat (cyflenwadau preifat) i ddeall ei effaith a sut y gellid gwella’r fframwaith hwn i ddiogelu defnyddwyr cyflenwadau dŵr preifat. Cynhaliwyd yr ymchwil hwn gan WRc, ac maent wedi cynhyrchu adroddiadau ar wahân ar gyfer Cymru a Lloegr.

Er bod cyflenwadau cyhoeddus a phreifat yn ddarostyngedig i’r un safonau ansawdd dŵr, mae’r asesiad risg a’r monitro o’r cyflenwadau hyn a’r gorfodi sy’n deillio o hynny yn llai trylwyr. Nid yw deddfwriaeth ansawdd dŵr yfed gyfredol yn diogelu iechyd pob defnyddiwr yn deg. Mae bwlch deddfwriaethol sylweddol yn golygu nad yw anheddau sengl gyda chyflenwad dŵr preifat, sy’n ffurfio cyfran sylweddol o’r cyfanswm, yn destun asesiad risg a monitro rheolaidd. Mae nifer y profion ansawdd dŵr sy’n methu â chyrraedd y safon ar gyfer cyfanswm y colifformau ac E. coli tua chan gwaith yn fwy o gyflenwadau preifat nag o’r cyflenwad dŵr cyhoeddus.

Er y bu gwelliant yn y cydymffurfiaeth â safonau ers 2010, yn fwyaf tebygol oherwydd bod gweithgareddau rheoleiddio yn canolbwyntio ar gyflenwadau rheoliad 9 blaenoriaethol (mawr, ynghyd ag unrhyw rai a ddefnyddir ar gyfer gweithgaredd masnachol neu gyhoeddus) mae cynnydd o 2020 ymlaen wedi dod i stop. Oherwydd yr amrywioldeb, yr anghysondeb, a’r mecanwaith annigonol ar gyfer casglu a choladu data ansawdd dŵr yfed cyflenwadau dŵr preifat, nid yw’n bosibl dangos cysylltiad tystiolaethol rhwng cyflwyno gweithgareddau asesu risg a’i effaith ar ansawdd dŵr.

Mae rhwystrau economaidd i gysylltu cyflenwadau preifat â chyflenwadau dŵr cyhoeddus, lle bo’n ymarferol, gan arwain at gysylltiadau cyflenwad cyhoeddus i fod yn opsiwn anymarferol, hyd yn oed pan fo cyflenwad preifat yn peri risg i iechyd.

Awdurdodau lleol yw rheoleiddwyr cyflenwadau preifat, ond mae argaeledd a chyllid ymarferwyr profiadol digonol mewn awdurdodau lleol yn arwain at sefyllfaoedd lle nad yw’r Rheoliadau bob amser yn cael eu gorfodi, mae samplu ansawdd dŵr yfed weithiau’n annigonol ac nid yw asesiadau risg gorfodol bob amser ar waith. Ni wnaeth yr un o’r awdurdodau lleol a gyfwelwyd fel rhan o’r ymchwil sylw eu bod yn gorfodi’n rheolaidd yn seiliedig ar asesiad risg yn unig, yn absenoldeb canlyniadau profion aflwyddiannus.

Argymhellir cynnydd mewn meysydd gan gynnwys cysoni deddfwriaethol, adolygiad o arferion asesu risg a samplu, a darparu pwerau ychwanegol i reoleiddio ac archwilio. Mae’r dystiolaeth o’r adolygiad ac ymgysylltu â rhanddeiliaid yn awgrymu y byddai fframwaith rheoleiddio diwygiedig yn darparu manteision sylweddol yn y tymor canolig, heb yr angen am reoleiddio canolog. Er mwyn datrys y cymhwyso anghyfartal o’r ddeddfwriaeth gan awdurdodau lleol, dylid darparu hyfforddiant a phecynnau cymorth, a dylid hwyluso rhannu arfer da a chydweithio.

Gwnaeth yr adroddiad nifer o argymhellion ar gyfer meysydd gan gynnwys creu corff goruchwylio gyda’r pwerau i orfodi ac archwilio. Dylid cysoni a moderneiddio’r ddeddfwriaeth berthnasol, dylid dod o hyd i adnoddau ychwanegol ar gyfer timau cyflenwi dŵr preifat awdurdodau lleol a dylid comisiynu ymchwil annibynnol ychwanegol.

Cyanotocsinau mewn dyfroedd wyneb craiCyhoeddwyd 13 Awst 2024 Cyf: DWI 70/2/343 

Nod y prosiect hwn oedd pennu perthnasedd gwyddonol unrhyw safon ragnodedig ar gyfer Microcystin-LR (MC-LR), ei ymddangosiad mewn dyfroedd wyneb crai, crynodiadau dŵr wedi’i drin, risgiau i ddefnyddwyr, ac addasrwydd dulliau dadansoddi ar gyfer monitro cyanotocsinau.

Mae cyanobacteria yn cynhyrchu ystod eang o cyanotocsinau a allai fod yn beryglus i iechyd. Cynigiwyd Gwerth Canllaw iechyd (GV) o 1.0 µg/L o gyfanswm (mewngellol + allgellol) microcystin-LR mewn dŵr yfed gan Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) ac mae wedi’i fabwysiadu gan Lywodraeth yr Alban. Fodd bynnag, dim ond ‘os bydd gordyfiant posibl’ y mae angen monitro’r cyfansoddyn hwn.

Mae’r angen i ddeall ymddangosiad cyanotocsinau a’u risg bosibl yn cael ei waethygu gan amlder cynyddol ymddangosiad gordyfiant o ganlyniad i newid hinsawdd a chyfraddau ewtroffigedd cyflymach oherwydd gweithgareddau dynol fel ffermio ac elifiant dŵr gwastraff (wedi’i drin). O ganlyniad, mae ystod eang o bolisïau a allai gael effaith ar ymddangosiad cyanotocsinau.

Canfu arolwg o gwmnïau dŵr, er bod cyanobacteria yn cael eu canfod yn gyffredin mewn ffynonellau dŵr yfed yn y DU, mai anaml y canfuwyd microcystinau (yr unig cyanotocsin a fonitrwyd) ac mewn crynodiadau isel. Dangosodd adolygiad o’r llenyddiaeth gyfredol hefyd nad oes diffiniad cyffredinol ar gyfer gordyfiant algâu, sy’n tanseilio unrhyw ofyniad arfaethedig mai dim ond os bydd gordyfiant algâu posibl y mae angen monitro microcystin-LR (MC-LR).

Datblygwyd un dull dadansoddol ar gyfer canfod MC-LR, MC-RR, MC-YR, MC-LA, cylindrospermopsin, anatoxin-a (nodularin) trwy LC-MS gwrthdro (cromatograffaeth hylif-sbectrometreg màs). Datblygwyd dull ar wahân gan ddefnyddio HILIC (cromatograffaeth hylif rhyngweithio hydroffilig) LC-MS ar gyfer canfod saxitoxin.

Monitrwyd cyanotocsinau drwy gydol 2023 mewn dyfroedd crai a therfynol mewn pum safle yn Lloegr a’r Alban. Canfuwyd microcystinau mewn dŵr crai mewn dau o’r pum safle ac roedd y crynodiadau gan mwyaf yn <1.0 µg/L (< 0.2 µg/L y tu allan i fisoedd yr haf ac yn gyffredinol < 0.5 µg/L yn ystod y tymor ‘brig’). Ni chanfuwyd unrhyw cyanotocsinau yn y dyfroedd terfynol, sy’n dangos bod y risg i ddefnyddwyr yn isel. Cydnabyddir mai dim ond cynrychioliadol o un flwyddyn a phum lleoliad yw’r data a gynhyrchwyd yn yr astudiaeth hon. Dylai’r risg o cyanotocsinau barhau i gael ei hadolygu o ystyried bod disgwyl i amlder gordyfiant algâu gynyddu gyda newid hinsawdd. 

Cyffredinolrwydd firysau a choliffagau somatig yn nyfroedd y DU – datblygu dulliau a chasglu data Cyhoeddwyd 13 Awst 2024 Cyf: DWI 70/2/339 

Prif nod y gwaith hwn oedd gwella strategaethau ataliol sy’n seiliedig ar risg ar gyfer cynnal diogelwch dŵr yfed trwy ddarparu data manwl gywir ar gyffredinolrwydd a dileu firysau pathogenig enterig mewn gweithfeydd trin dŵr yfed yn y DU. O ystyried y diffyg data presennol ynghylch cyffredinolrwydd firysau mewn ffynonellau dŵr yfed yn y DU, mae’r ymchwil hon yn cynnig persbectif newydd trwy werthuso ffynonellau dŵr yfed yn y DU gan ddarparu mesuriad sylfaenol o lefelau coliffagau somatig.

Cyflawnodd yr ymchwil hon ddwy amcan allweddol:

  • gweithdrefnau wedi’u hoptimeiddio ar gyfer crynodiad ac echdynnu firysau o ffynonellau dŵr wyneb a dŵr daear.
  • meintioli presenoldeb coliffagau somatig ar draws 13 ffynhonnell dŵr yfed wahanol, gan ddogfennu eu tynnu mewn gwahanol gamau triniaeth yn seiliedig ar 96 o ddadansoddiadau sampl.

Yn arbennig, ni chanfuwyd unrhyw goliffagau somatig yn y samplau dŵr yfed terfynol a gafodd eu trin, gan ddilysu effeithiolrwydd y rhan fwyaf o weithdrefnau gweithfeydd trin dŵr yfed cyfredol wrth lynu wrth ofyniad yr Undeb Ewropeaidd o ddim unedau ffurfio plac (PFU)/100 mL. Mae’r astudiaeth yn rhoi cipolwg ar ffynonellau dŵr yfed wrth nodi ffynonellau risg hanesyddol ar gyfer firysau enterig dynol (pan fydd coliffagau somatig yn fwy na 50 PFU/100 mL), gan nodi’r angen am brawf o ostyngiadau log feirol ar draws y broses drin. Gallai integreiddio data penodol i ddalgylch yr astudiaeth hon yn y dyfodol i fodel asesu risg microbaidd meintiol hybrid gynorthwyo’n fawr wrth werthuso gweithrediad gweithfeydd trin dŵr yfed, gan gyfrannu yn y pen draw at leihau amlygiad i risg feirol ac anghydffurfiaeth reoleiddiol.

Back to top
Print all pages