- Drinking Water 2024 – Summary of the Chief Inspector’s report for drinking water in Wales - Welsh translation
- Rhagymadrodd
- Cyflenwadau dŵr a phrofion
- Cydymffurfio â safonau
- Dysgu o fethiannau cydymffurfio
- Dysgu o ddigwyddiadau
- Cysylltiadau defnyddwyr
- Iechyd asedau
- Cynllunio Diogelwch Dŵr ac Asesiad Risg
- Dwr crai
- Sylweddau poly a pherfflworoalkyl (PFAS)
- Rhaglen Archwilio wedi'i chwblhau gan yr Arolygiaeth.
- Argymhellion
- Gorfodi
- SEMD (Cyfarwyddyd Mesurau Diogelwch ac Argyfwng)
- NIS - Rheoliadau Systemau Rhwydwaith a Gwybodaeth
- Deunyddiau mewn cysylltiad â dŵr yfed (rheoliad 31)
- Cyhoeddiadau ymchwil
- Chwythwyr chwiban
- Gweithio gyda rhanddeiliaid
- Atodiad A – Nifer y profion a gynhaliwyd gan gwmnïau
- Atodiad B – Cydymffurfio â safonau
- Atodiad C – Methiannau a digwyddiadau cydymffurfio
Iechyd asedau
Tanciau dŵr wedi’u trin a chronfeydd dŵr gwasanaeth
Mae’r Arolygiaeth yn parhau i fod wedi ymrwymo i gryfhau uniondeb cronfeydd dŵr gwasanaeth a thanciau dŵr wedi’u trin. Yn 2024, mae’r fenter hon wedi cynnwys archwiliadau cynhwysfawr o gronfeydd dŵr gwasanaeth a chraffu parhaus ar yr hysbysiadau rheoliad 28(4) a gyhoeddwyd i’r ddau gwmni o Gymru yn 2022.
I Dŵr Cymru yn benodol, mae effaith yr hysbysiad hwn bellach yn gwbl amlwg. Ym mis Ebrill 2025, mae pob cronfa ddŵr gwasanaeth a thanc dŵr wedi’i drin wedi’u tynnu o’r cyflenwad i alluogi draeniad llawn ac archwiliad, ac nid oes yr un ohonynt bellach mewn gwasanaeth, sy’n fwy na 10 mlynedd rhwng archwiliadau. Mae rhai o’r archwiliadau heb eu cwblhau, fodd bynnag, mae’r Arolygiaeth yn disgwyl i’r rhain gael eu cwblhau cyn i’r tanciau hyn gael eu dychwelyd i’r cyflenwad, fel rhan o rwymedigaethau hysbysiad rheoliad 28(4). Dylid canmol Dŵr Cymru am yr ymdrechion a wnaed i gwblhau’r gwaith pwysig hwn i sicrhau bod pob tanc wedi cael asesiad llawn o fewn y degawd diwethaf.
Mae Ffigur 18 yn dangos y cynnydd da a wnaed gan Dŵr Cymru, heb unrhyw danciau yn y cyflenwad nad ydynt wedi’u harchwilio o fewn y 10 mlynedd diwethaf.
Ffigur 18 Archwiliadau tanciau Dŵr Cymru
Mae Ffigur 19 yn dangos y cynnydd a wnaed gan Hafren Dyfrdwy. Mae saith tanc ‘mewn perygl’ nad ydynt wedi cael eu harchwilio’n llawn yn ystod y 10 mlynedd diwethaf, ychydig yn fwy nag yn 2023. Mae tri o’r tanciau hyn wedi’u cynnwys o dan hysbysiadau rheoliad 28(4) ar wahân ac mae angen adeiladu tanc newydd i alluogi’r tanciau presennol i gael eu tynnu o wasanaeth. Mesur tymor byr yn yr hysbysiadau hyn yw cynnal archwiliadau cerbydau a weithredir o bell i ddarparu gwybodaeth am gyflwr a chyfanrwydd mewnol presennol y tanc.
Rheoli carbon gronynnog wedi’i actifadu
Bu sawl digwyddiad yn 2024 yn ymwneud â datblygiad cyfansoddion blas ac arogl yng ngweithfeydd Glascoed a Thalybont yn ogystal ag mewn gwaith i fyny’r afon yng Nghaer gan effeithio ar gyflenwad swmp i barth ansawdd dŵr Saltney. Ym mhob achos, mae rheoli triniaeth blas ac arogl, sef systemau dosio carbon gronynnog wedi’i actifadu (GAC) a charbon powdr wedi’i actifadu (PAC), wedi chwarae rhan yn y datblygiad hwn. Gwnaed argymhellion i gwmnïau mewn ymateb i archwiliadau ac asesiadau digwyddiadau i fynd i’r afael â diffygion mewn arferion rheoli GAC cyfoes a hanesyddol. Bydd capasiti amsugno cyfoes y GAC mewn gweithfeydd yn diffinio eu gallu i gael gwared ar y rhan fwyaf o gyfansoddion blas ac arogl lle cânt eu gosod i liniaru risgiau blas ac arogl. Mae sawl ffactor yn effeithio ar y capasiti amsugno hwn gan gynnwys y llwytho a brofir ar y safle dros amser, pa mor aml y mae’r cyfrwng wedi’i adfywio’n hanesyddol a hyd yr amser y mae dŵr y broses mewn cysylltiad â’r carbon. Thema gyffredin yn nigwyddiadau blas ac arogl yng Nghymru yn ystod y blynyddoedd diwethaf yw methiant cwmnïau i werthfawrogi statws presennol capasiti amsugno GAC, hyd nes y pwynt lle mae’n cael ei lethu gan her dŵr crai sy’n datblygu’n gyflym. Mae enghreifftiau’n cynnwys llwyth solidau uchel, niferoedd ïodin isel mewn cyfryngau amsugno sy’n gysylltiedig ag amseroedd rhedeg gormodol rhwng adfywio cyfryngau, a methiant i fonitro a rheoli amseroedd cyswllt gwely gwag yn ddigonol. Felly, mae strategaeth monitro ac ymyrryd wedi’i chynllunio’n ofalus ac yn rheolaidd ar gyfer capasiti amsugno, amser cyswllt a metrigau perfformiad amsugno cysylltiedig yn bwysig wrth liniaru ailddigwyddiad digwyddiadau o’r fath.
Yn ogystal ag amsugnwyr GAC confensiynol, opsiwn arall i gynyddu capasiti amsugno carbon safle yw dosio carbon powdr wedi’i actifadu (PAC) i mewn i lif y broses. Mewn sawl achos, nid yw’r ymyrraeth weithredol hon wedi bod yn effeithiol wrth liniaru treiddio cyfansoddion blas ac arogl yn ystod digwyddiadau. Mewn rhai achosion, nid yw sbardunau gweithredol wedi galluogi ymateb digon amserol. Mewn achosion eraill, mae capasiti dosio neu amser cyswllt annigonol wedi cyfyngu ar effeithiolrwydd y PAC wedi’i ddosio. Mae cwmnïau’n treialu gwahanol gynhyrchion PAC mewn ymdrech i wella cael gwared ar halogion ar amseroedd cyswllt union yr un fath ac anogir rhannu gwybodaeth rhwng cwmnïau ynghylch canlyniad y treialon hyn. Anogir hefyd wirio ac optimeiddio dos PAC a gymhwysir trwy fonitro byw a dulliau labordy all-lein, er enghraifft profi mewn jariau..
Rheoli diheintio
Bu sawl digwyddiad yng Nghymru yn 2024 a oedd yn cynnwys peryglu prosesau diheintio trwy gynnydd digyfyngedig mewn afloywder. Roedd y digwyddiadau yng ngweithfeydd Tynywaun a Phenybont yn gyfystyr â thorri gofynion rheoliad 26 a strategaethau diheintio cwmnïau. Roedd ffynonellau’r afloywder hwn yn cynnwys symud gwaddodion o fewn asedau prosesau diheintio, a dŵr wyneb yn mynd i mewn iddynt. Cyfrannodd absenoldeb asesiadau risg priodol, cynnal a chadw asedau digonol ac afreidrwydd, offer monitro ansawdd dŵr digonol, cyfleusterau rhedeg i wastraff a digon o wydnwch rhwydwaith i gyd at effaith y digwyddiadau hyn. Dylid ffurfweddu systemau rheoli safleoedd i sicrhau bod methiannau prosesau ac offer diheintio yn cael eu dal a’u rheoli cyn gynted â phosibl. Dylid ystyried systemau i gynnwys a gwaredu dŵr heb ei ddiheintio yn ofalus hefyd wrth ddylunio’r systemau hyn lle bo modd. Nodwyd diffygion yn yr asesiadau risg a’r polisïau diheintio penodol i’r safle yn ystod gwahanol archwiliadau a gynhaliwyd yn 2024. Er enghraifft, roedd y gofynion perfformiad triniaeth ar gyfer firysau a Cryptosporidium wedi’u hasesu mewn rhai dadansoddiadau ond nid y rhai sy’n ofynnol ar gyfer bacteria. Er bod gofynion perfformiad ceidwadol wedi’u cymhwyso, mae’n bwysig bod cwmnïau’n asesu’r risgiau a’r mesurau rheoli sydd ar waith yn y gweithle ar gyfer pob grŵp pathogenau a restrir yn y Rheoliadau.