- Drinking Water 2024 – Summary of the Chief Inspector’s report for drinking water in Wales - Welsh translation
- Rhagymadrodd
- Cyflenwadau dŵr a phrofion
- Cydymffurfio â safonau
- Dysgu o fethiannau cydymffurfio
- Dysgu o ddigwyddiadau
- Cysylltiadau defnyddwyr
- Iechyd asedau
- Cynllunio Diogelwch Dŵr ac Asesiad Risg
- Dwr crai
- Sylweddau poly a pherfflworoalkyl (PFAS)
- Rhaglen Archwilio wedi'i chwblhau gan yr Arolygiaeth.
- Argymhellion
- Gorfodi
- SEMD (Cyfarwyddyd Mesurau Diogelwch ac Argyfwng)
- NIS - Rheoliadau Systemau Rhwydwaith a Gwybodaeth
- Deunyddiau mewn cysylltiad â dŵr yfed (rheoliad 31)
- Cyhoeddiadau ymchwil
- Chwythwyr chwiban
- Gweithio gyda rhanddeiliaid
- Atodiad A – Nifer y profion a gynhaliwyd gan gwmnïau
- Atodiad B – Cydymffurfio â safonau
- Atodiad C – Methiannau a digwyddiadau cydymffurfio
SEMD (Cyfarwyddyd Mesurau Diogelwch ac Argyfwng)
2024 oedd y drydedd flwyddyn adrodd i gwmnïau ers i’r Arolygiaeth reoleiddio Cyfarwyddyd Mesurau Diogelwch ac Argyfwng 2022 (y Cyfarwyddyd). Mae cwmnïau wedi dangos gwelliant cyffredinol wrth gydnabod y meysydd y mae angen iddynt eu gwella a symud tuag at gydymffurfio â’r Cyfarwyddyd, gan arwain at fuddsoddiad sylweddol yn PR24 dros ystod o gynlluniau sy’n cynnwys gwelliannau diogelwch a chynllunio argyfwng.
Yn ystod 2024, gwelodd yr Arolygiaeth fwy o ymgysylltiad gan y diwydiant a oedd yn edrych i wella cydymffurfiaeth â’r Cyfarwyddyd yn rhagweithiol, er enghraifft, croesawodd yr Arolygiaeth arbenigwr cynllunio argyfwng o gwmni dŵr a gafodd ei secondio i’r Arolygiaeth am gyfnod o chwe mis, o dan ein rhaglen rheoleiddio gwell. Galluogodd hyn y cwmni i ennill gwybodaeth uniongyrchol a dealltwriaeth reoleiddiol o ddisgwyliadau’r Arolygiaeth o gydymffurfiaeth cwmnïau dŵr â’r Cyfarwyddyd yn ogystal â’r Arolygiaeth yn cael cipolwg ar yr ymarferoldeb a brofir gan gwmnïau dŵr wrth gynllunio a rhedeg digwyddiadau argyfwng.
Cynhaliodd yr Arolygiaeth raglen o archwiliadau yn ogystal ag asesiadau digwyddiadau a rhyngweithio cwmnïau a arweiniodd at ystod o weithgarwch gorfodi i sicrhau gwelliant a chydymffurfiaeth fel y dangosir yn Ffigur 37:
Mae’r diwydiant wedi rhoi adborth bod y dull gorfodi hwn yn newid nodedig o’i gymharu â’r dull rheoleiddio blaenorol, cyn ymwneud yr Arolygiaeth.
Mae cwmnïau dŵr wedi gwneud cynnydd nodedig o ran cydymffurfio â gofynion y Cyfarwyddyd, gyda thystiolaeth o ganlyniadau a chydymffurfiaeth well yn dod i’r amlwg, gyda mwy i’w gyflawni yn AMP8.
Cyflwyniad RAG (Coch/Ambr/Gwyrdd)
2024 oedd y drydedd flwyddyn ar gyfer ffurflenni RAG yr asesiad risg, wrth i gwmnïau barhau i weithio i feincnodi yn erbyn disgwyliadau’r Gyfarwyddiaeth a gweddill y diwydiant.
Trosolwg o symudiadau RAG
- Ers 2022, mae hunan-ddosbarthiadau coch ac ambr y cwmnïau wedi cynyddu, fel y disgwyliwyd yn y blynyddoedd cychwynnol o asesu yn dilyn adborth ar ddigwyddiadau ac archwiliadau a meincnodi rhwng cyfoedion:
Ffigur 38 – Newidiadau RAG yn ôl blwyddyn
- Mae’r newidiadau mwyaf arwyddocaol mewn statws RAG fel arfer yn dilyn archwiliad neu ddigwyddiad mawr.
- Yn wahanol i flynyddoedd blaenorol, gwelwyd y symudiad mwyaf yn 2024 yn y categori Profi ac Ymarfer, gan gyd-daro ag archwiliadau ledled y diwydiant yn cael eu cyflwyno ochr yn ochr ag asesiadau RAG.
- Nid yw penodedigion mewnosodedig wedi’u cynrychioli yn y setiau data, gan eu bod yn dilyn mecanwaith adrodd gwahanol.
Mae canlyniadau nodedig RAG yn cynnwys:
Defnyddwyr bregus
Fel y llynedd, adroddodd llawer o gwmnïau ambr a choch ar gyfer cwsmeriaid bregus. Nododd sawl cwmni broblemau gyda chysylltu data cwsmeriaid presennol y Gofrestr Gwasanaeth Blaenoriaeth (PSR) â systemau cwsmeriaid yn ogystal â thynnu sylw at faterion cytundebau rhannu data a chefnogaeth amrywiol gan asiantaethau allanol, fel partneriaid Fforwm Cydnerthedd Lleol (LRF), gan greu ansicrwydd ynghylch y gallu i ddiwallu’r galw am ddanfoniadau i ddefnyddwyr bregus.
Mae sawl cwmni wedi datblygu systemau i wella’r cysylltiad â defnyddwyr bregus. Cyflwynodd South East Water system negeseuon testun SMS newydd i hysbysu defnyddwyr bregus am darfu ar ddŵr. Roedd gan gwmnïau a oedd yn adrodd yn wyrdd wybodaeth fanwl am safleoedd bregus yn eu cylch gwaith, er enghraifft gan ddefnyddio prosesau mapio tactegol i nodi cwsmeriaid bregus fel ysbytai, ysgolion, cartrefi nyrsio/gofal a charchardai. Roedd gan sawl cwmni gynlluniau ysbytai a charchardai ar waith yn cynnwys gwybodaeth allweddol i gynyddu dealltwriaeth a chefnogaeth i’r cwsmeriaid hyn yn ystod unrhyw ddigwyddiadau.
Profi ac ymarfer
Roedd cyflwyniad RAG 2024 yn cyd-daro ag archwiliad ledled y diwydiant o brofi ac ymarfer, a gwelodd cyflwyniad 2024 nifer o gwmnïau’n symud i oren yn eu statws RAG ar gyfer y canlyniadau hyn. Nid oedd sawl cwmni a adroddodd ambr wedi ymarfer eu senario gwaethaf rhesymol o ran darpariaeth dŵr amgen. Gwelsom un cwmni’n cydnabod hyn ac maent bellach yn edrych i ymarfer eu parth ynys fwyaf. Nododd cwmnïau eraill ddiffyg profi safleoedd bregus fel carchardai ac ysbytai.
Rhestrodd rhai cwmnïau sawl ‘digwyddiad byw’ fel profi ac ymarfer ond ni wnaethant nodi pa amcanion a gyflawnwyd a pha rai oedd yn dal i fod heb eu cyflawni, gydag adolygiadau ôl-ddigwyddiad cyfyngedig i wneud y mwyaf o’r dysgu. Mae rhai cwmnïau wedi gweithredu proses adolygu ôl-ddigwyddiad i gasglu dysgu ar ôl pob digwyddiad ac ymarfer, a gefnogir gan olrhain camau gweithredu canolog i fonitro cynnydd camau gweithredu a fframwaith llywodraethu ar waith i uwchgyfeirio camau gweithredu hwyr; croesawyd hyn gan yr Arolygiaeth. Cynhaliodd y rhan fwyaf o gwmnïau brofi ac ymarfer gyda phartneriaid LRF, fodd bynnag, dim ond mewn ymarferion a drefnwyd gan LRF y cymerodd cwmnïau eraill ran a chymerasant ddysgu cyfyngedig o’r rhain, tra bod eraill yn trefnu ac yn ymgysylltu’n rhagweithiol â’r LRF mewn senarios digwyddiadau sy’n gysylltiedig â dŵr, croesawyd hyn hefyd gan yr Arolygiaeth.
Yn nodweddiadol, roedd y cwmnïau hynny a oedd yn adrodd yn wyrdd ar gyfer y canlyniad profi ac ymarfer yn cynnal profion cynllunio brys byw gyda rhanddeiliaid allanol yn ogystal â sawl cwmni sy’n profi amrywiaeth o ddefnydd dŵr amgen, o sefydlu gorsafoedd dŵr amgen, defnyddio tanciau statig ac ymarferion tancio. Roedd gan yr ymarferion hyn nodau ac amcanion clir gyda dysgu wedi’i ddogfennu wedi’i fewnosod yn y cwmni. Yn ogystal, roedd sawl cwmni a oedd yn adrodd yn wyrdd wedi cynnal amrywiaeth o brofion diogelwch gan gynnwys profion treiddiad safleoedd ac asedau, chwiliadau am fygiau, profion gwe-rwydo e-bost, yn ogystal â gosod arwyddion ffug ar safle i brofi ymarferion adrodd diogelwch.
Adnabod cyflenwyr allanol
Defnyddiodd cwmnïau oedd yn adrodd yn wyrdd offer fel llyfr risg lle mae busnesau â risgiau diogelwch uwch wedi cofrestru ar y platfform gan ddarparu asesiad o’r risgiau diogelwch a achosir gan y sefydliadau hyn. Yn ogystal, fe wnaeth cwmnïau eraill orfodi eu bod yn ofynnol i’w cadwyn gyflenwi gwblhau datganiadau troseddol, a gwiriadau adnabod cyn gweithio ar asedau gweithredol gyda mynediad i safleoedd yn broses reoledig sy’n gofyn am lofnod. Gweithredodd un cwmni wiriadau diogelwch personél ar gyfer gweithwyr dros dro a ddarparwyd i’r un safon â’r rhai a gynhelir ar weithwyr.
Digwyddiadau
Mae archwilwyr cyfryngau cymdeithasol wedi cyflwyno her i sawl cwmni yn ystod 2024, ac er eu bod fel arfer yn gyfreithlon, mae hyn wedi tynnu sylw at sawl problem i’r cwmnïau dan sylw. Fodd bynnag, roedd yna ychydig o enghreifftiau o ymddygiadau cadarnhaol o amgylch herio ac ymgysylltu â’r archwilwyr cyfryngau cymdeithasol.
Dros y flwyddyn, ymgysylltodd yr Arolygiaeth â sawl cwmni ynghylch datgelu gormod o wybodaeth am safleoedd sensitif, gall hyn fod o deithiau safle sydd wedi’u gwahardd yn benodol, i ysgrifau diwydiant ar brosiectau adeiladu mawr. Atgoffodd yr Arolygiaeth ac mae’n parhau i atgoffa cwmnïau o’u rhwymedigaethau i gadw gwybodaeth hanfodol yn ddiogel.
Mae digwyddiadau nodedig yn cynnwys:
Colli cyflenwad Hastings – Southern Water
Rhwng 2 Mai 2024 a 7 Mai 2024, collodd defnyddwyr a gyflenwyd o waith trin dŵr yn Hastings gyflenwadau dŵr yfed oherwydd byrstio yn y brif bibell ddŵr crai sy’n dod i mewn a oedd yn cyflenwi’r gwaith. Hysbyswyd yr Arolygiaeth am hyn fel digwyddiad ansawdd dŵr yfed 2024/9637. Yn ystod y digwyddiad, methodd y cwmni â chydymffurfio â gofynion paragraffau 3 a 4(4) o’r Cyfarwyddyd.
Mae’r cwmni wedi cydnabod yn flaenorol fod angen disodli’r brif bibell, ond ni wnaed hyn oherwydd cost. Fe’i nodwyd ar gynllun diogelwch dŵr y cwmni fel ‘categori D DWI’ a oedd angen lliniaru ymhellach yn ogystal â bod yn achos colli cyflenwad a digwyddiad byrstio blaenorol. Felly, daeth yr Arolygiaeth i’r casgliad nad oedd gan y cwmni gynlluniau cydnerthedd digonol ar waith i sicrhau parhad ei holl swyddogaethau cyflenwi dŵr, sy’n groes i baragraff 4(4)(a) o’r Cyfarwyddyd, sy’n nodi bod rhaid paratoi cynlluniau ar gyfer cyflenwi dŵr ar y sail bod yn rhaid i’r cwmni (a) barhau i gyflawni (i) ei holl swyddogaethau cyflenwi dŵr.
Felly, yn dilyn y digwyddiad, gorfododd yr Arolygiaeth, ac mae’r cwmni wedi cynnig fel ymrwymiad adran 19 i ailosod y brif bibell a gwella gwydnwch yr ardal.
Digwyddiad YouTube Affinity Water
Roedd y digwyddiad yn ymwneud â chrewyr cynnwys YouTube yn cael mynediad heb awdurdod ac yn ffilmio twneli cwmni dŵr mewn safle cronfa ddŵr a thwll turio, gan osgoi mesurau diogelwch a mynd i mewn trwy ddrws nad oedd wedi’i ddiogelu’n ddigonol. Ysgogodd y fideo a ddeilliodd o hyn, a uwchlwythwyd ym mis Ionawr 2024, y cwmni i ymchwilio ac adrodd y digwyddiad i’r Arolygiaeth. Priodolwyd y toriad diogelwch i glo diffygiol, a chydnabu’r cwmni oedi wrth ymateb i’r larwm. Roedd y camau unioni yn cynnwys sicrhau’r drws gyda chloeon ychwanegol, gosod synhwyrydd diogelwch eilaidd, a gweithredu gwiriadau cynnal a chadw rheolaidd fel mesur tymor byr. Yn dilyn hynny, rhoddwyd mesurau ar waith i fynd i’r afael â’r ymateb i’r larwm.
Argymhellodd yr Arolygiaeth adolygiad cynhwysfawr o strategaeth cynnal a chadw diogelwch a phrotocolau cyfathrebu’r cwmni. Pwysleisiodd yr Arolygiaeth yr angen am ymatebion larwm amserol a gwiriadau trylwyr o bob pwynt mynediad. Roedd yn ofynnol i’r cwmni gyflwyno adolygiad manwl o ddiogelwch y safle, cadarnhau sgôr diogelwch ffitiadau drws newydd, a sicrhau bod toriadau yn y dyfodol yn cael eu canfod a’u trin yn brydlon.
Colli cyflenwad Guildford Thames Water
Yn dilyn digwyddiad tywydd eithafol ddiwedd 2023 (storm Ciaran), profodd y cwmni doriadau pŵer mewn wyth safle pwmpio a thrin ar draws system gyflenwi Guildford ac yna collwyd cyflenwad eang ar draws ardal Guildford. Roedd hyn oherwydd nifer a hyd y toriadau pŵer yng ngweithfeydd trin Shalford yn ystod y cyfnod hwn, yn ogystal â diffyg gwydnwch cyflenwad dŵr/pŵer o fewn system Guildford.
Yn dilyn asesiad yr Arolygiaeth o’r digwyddiad, anfonwyd llythyr ‘bwriad gorfodi’ at y cwmni yn gofyn i’r cwmni lofnodi ymrwymiad adran 19 i gyflawni gwelliannau i gynllunio argyfyngau a gwydnwch pŵer o fewn ardal Guildford. Derbyniodd y cwmni’r ymrwymiad adran 19 ym mis Tachwedd 2024 sy’n ei gwneud yn ofynnol i’r cwmni gymryd camau i wella gwydnwch yn ardal Guildford.
Colli cyflenwad Testwood Southern Water
Digwyddodd digwyddiad ansawdd dŵr sylweddol yng ngwaith Testwood ar Ragfyr 18, 2024, a oedd yn cynnwys methiant y gwaith a cholli cyflenwad. Arweiniodd y digwyddiad at lefelau afloywder uwch a chau i lawr dilynol, gan achosi colli cyflenwad i 130,920 o ddefnyddwyr. Cymerodd y cwmni amryw o gamau, gan gynnwys ffurfio tîm digwyddiad, sefydlu gorsafoedd dŵr potel, ac ail-barthu eu rhwydwaith i ddod â dŵr i mewn o ardaloedd eraill. Dywedodd y cwmni eu bod yn wynebu heriau wrth sefydlu gorsafoedd dŵr potel a sicrhau danfoniadau amserol, gan effeithio ar eu gallu i ddarparu’r isafswm cyflenwad dŵr gofynnol i ddefnyddwyr yr effeithiwyd arnynt.
Yn ei hymchwiliad, tynnodd yr Arolygiaeth sylw at yr angen am gynllunio a gweithredu darpariaethau dŵr amgen yn well yn ystod argyfyngau ac argymell adolygu methodoleg y cwmni ar gyfer asesu lleoliadau gorsafoedd dŵr potel a gwella gwydnwch cyflenwadau dŵr amgen, yn enwedig ar gyfer safleoedd bregus fel ysbytai. Yn ogystal, tynnwyd sylw at yr angen i adolygu galluoedd storio ac ymateb y rhwydwaith i ymdrin â digwyddiadau tebyg yn fwy effeithiol yn y dyfodol. Anfonwyd llythyr ‘â’r bwriad o orfodi’, yn gofyn am ymrwymiad adran 19 fel rhan o’r adroddiad digwyddiad, gan ei gwneud yn ofynnol i’r cwmni ymgymryd â gwaith i gynyddu gwydnwch ar y safle.
Cyfathrebu diogel Southern Water
Ym mis Ionawr 2024, ysgrifennodd yr Arolygiaeth at Southern Water ynghylch erthygl ar-lein a ddangosodd luniadau falf manwl o safle CNI. Roedd sawl pryder ynghylch yr erthygl hon, gan gynnwys ei bod yn datgelu lleoliadau asedau sensitif ac yn rhestru enwau’r gadwyn gyflenwi allweddol a ddefnyddiwyd i gyflawni’r prosiect hwn.
Argymhellodd yr Arolygiaeth yn ffurfiol y dylai’r cwmni sicrhau nad yw cyhoeddiadau yn y dyfodol yn datgelu gwybodaeth sensitif yn yr erthygl, ac awgrymodd y dylai’r cwmni dynnu’r erthygl bresennol hon oddi ar y wefan. Ymatebodd y cwmni drwy dynnu’r erthygl, gan ddatgan na fydd unrhyw erthyglau pellach yn ymwneud â safleoedd CNI yn cael eu cyhoeddi a bod prosesau a gweithdrefnau perthnasol yn cael eu hadolygu o amgylch cyhoeddi gwybodaeth.
| Company | Audit area | Reason | Date |
|---|---|---|---|
| TMS | Physical | CNI Security | Jan-24 |
| TMS | Physical | CNI Security | Jan-24 |
| TMS | Physical | CNI Security | Jan-24 |
| AFW | Physical | CNI Security | Jan-24 |
| SRN | Physical | CNI Security | Feb-24 |
| AFW | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| ANH | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| DWR | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| HDC | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| NES | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| PRT | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| SES | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| SEW | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| SRN | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| SST | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| SVT | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| SWB | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| TMS | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| UUT | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| WSX | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| YKS | Desktop | Testing and Exercising | Apr-24 |
| BRL | Physical | CNI | May-24 |
| SES | Physical | Command and Control | Jul-24 |
| HDC | Physical | CNI Security | Oct-24 |
| YKS | Physical | CNI Security | Nov-24 |